Başparmak artriti, el veya ayak başparmağında eklem kıkırdağının yıpranmasıyla ortaya çıkan ağrılı bir durumdur. Zamanla eklem hareketlerini kısıtlayabilir, günlük yaşamı zorlaştırabilir. Başlangıçta hafif şikâyetlerle ilerleyen bu problem, tedavi edilmezse daha şiddetli ağrı ve fonksiyon kaybına neden olabilir.
Başparmak artriti tedavisi, kişiye özel planlanan yöntemlerle ağrının azaltılmasına ve eklem sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Bu yazıda başparmak artritinin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini ve güncel tedavi seçeneklerini güvenilir kaynaklar ışığında inceleyeceğiz.
Başparmak Artriti Nedir?
Başparmak artriti, başparmağın eklem kıkırdağının zamanla aşınması sonucu gelişen dejeneratif bir eklem hastalığıdır. Tıbbi olarak bu durum, osteoartrit başlığı altında değerlendirilir. Hem elde hem de ayakta görülebilir, fakat mekanizma benzerdir: kıkırdak dokusu incelir, kemik yüzeyleri birbirine sürtünmeye başlar ve ağrı ile hareket kısıtlılığı ortaya çıkar.
El başparmağında artrit genellikle bazal eklem (CMC eklemi) seviyesinde gelişir. Bu eklem, yazı yazma, kavrama, tutma gibi günlük işlevlerde kritik rol oynar. Kıkırdak yıprandığında basit hareketler bile zorlaşabilir.
Ayak başparmağında artrit ise çoğunlukla metatarsofalangeal eklemde görülür. Uzun yürüyüşlerde veya spor sırasında ağrıya yol açabilir. İleri evrelerde parmak hareketleri kısıtlanır ve ayakkabı giymek zorlaşır.
Başparmak artriti yalnızca mekanik aşınma ile değil; genetik yatkınlık, travmalar, eklem iltihapları ve metabolik faktörlerle de ilişkili olabilir. Özellikle ileri yaşlarda, kadınlarda ve eklemini yoğun kullanan kişilerde daha sık rastlanır. Özetle; başparmak artriti, hem elde hem ayakta görülebilen, günlük yaşamı doğrudan etkileyen, kronik seyirli bir eklem rahatsızlığıdır.
El Başparmak Artriti
El başparmak artriti, özellikle başparmağın kök eklemi olan CMC ekleminde görülür. Bu eklem, kavrama ve tutma gibi günlük hareketlerde yoğun kullanıldığı için kıkırdak zamanla aşınır. Sonuç olarak başparmakta ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı ortaya çıkar. Basit işlerde bile zorlanma görülebilir ve hastalık ilerledikçe yaşam kalitesi düşebilir.
Ayak Başparmak Artriti
Ayak başparmak artriti, çoğunlukla metatarsofalangeal eklemde gelişir. Uzun süreli yürüyüş, koşu veya ayakta kalma sırasında ağrıya yol açabilir. İlerleyen evrelerde başparmak hareketleri kısıtlanır, ayakkabı seçimi zorlaşır ve basit aktiviteler bile ağrılı hale gelir. Bu durum kişinin günlük yaşamında belirgin kısıtlamalara neden olabilir.
Başparmak Artriti Belirtileri Nelerdir?
Başparmak Artriti Belirtileri Nelerdir?Başparmak artriti, hem el hem de ayak eklemlerinde farklı şiddetlerde ortaya çıkan belirtilerle kendini gösterir. Belirtiler genellikle yavaş ilerler ve zamanla günlük yaşamı zorlaştırabilir.
- Ağrı: En yaygın belirtidir. Başlangıçta hareket sırasında hissedilirken, ilerleyen dönemde istirahatte de devam edebilir.
- Şişlik ve hassasiyet: Eklem çevresinde dokunmaya karşı hassasiyet ve hafif şişlik görülebilir.
- Hareket kısıtlılığı: El başparmağında kavrama gücü azalır, ayak başparmağında ise yürüme ve basma zorlaşır.
- Sertlik: Sabahları veya uzun süre hareketsiz kalındığında eklem sertleşebilir.
- Eklemde şekil bozukluğu: İleri evrelerde başparmak ekleminde çıkıntı, deformite veya eğrilik gelişebilir.
- Günlük işlevlerde zorlanma: Yazı yazmak, kavanoz açmak, merdiven çıkmak veya ayakkabı giymek ağrı nedeniyle güçleşebilir.
Başparmak artriti belirtileri; ağrı, şişlik, sertlik ve fonksiyon kaybı şeklinde ilerler. Erken fark edilmesi, tedavi planı açısından önemlidir.
Başparmak Artriti Neden Olur?
Başparmak artriti, eklem kıkırdağının zamanla yıpranması ve işlevini kaybetmesi sonucu ortaya çıkar. Bu sürece birden fazla faktör katkıda bulunabilir:
- Yaşlanma: İleri yaş, eklem kıkırdağının doğal olarak incelmesine ve esnekliğini kaybetmesine yol açar.
- Genetik yatkınlık: Ailede osteoartrit öyküsü olan kişilerde başparmak artriti daha sık görülür.
- Travmalar ve yaralanmalar: Önceden geçirilmiş kırıklar, burkulmalar veya ekleme yönelik darbeler, kireçlenme riskini artırır.
- Tekrarlayıcı hareketler ve aşırı kullanım: El başparmağında sık kavrama hareketleri, ayak başparmağında ise uzun süreli ayakta kalma veya spor, eklem üzerine fazla yük bindirir.
- Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit gibi iltihaplı eklem hastalıkları, başparmak eklemini de etkileyerek kireçlenmeye zemin hazırlayabilir.
- Metabolik faktörler: Şeker hastalığı, tiroid sorunları veya gut gibi metabolik hastalıklar eklem sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Başparmak artriti tek bir nedene bağlı değildir. Yaş, genetik faktörler, travmalar, romatizmal ve metabolik hastalıklar bu sürecin gelişiminde önemli rol oynar.
