Spondilolizis, omurganın arka bölümünde yer alan ince kemik yapıda ortaya çıkan bir defekt ya da stres kırığıdır. Çoğunlukla bel bölgesinde (lomber omurga) görülmektedir. Özellikle genç sporcularda ve belini zorlayan hareketleri sık yapan kişilerde ortaya çıkar. İlerlediği takdirde omurların kaymasına yol açarak spondilolistezis gelişimine zemin hazırlayabilir.
Tedavide ağrının azaltılması, omurganın stabilize edilmesi ve hastanın günlük aktivitelerini sürdürebilmesi amaçlanır. İlk basamak tedavide cerrahi dışı yöntemler tercih edilmektedir. Dirençli durumlarda cerrahi ve girişimsel seçenekler gündeme gelebilir. Uygulanacak yöntem kişiye özel olarak belirtilerin şiddetine, defektin boyutuna ve kişinin yaşam tarzına göre planlanır.
Spondilolizis Nedir?
Spondilolizis, omurganın arka kısmında bulunan pars interartikülaris adlı ince kemik bölümündeki kırık veya defektle gelişen durumdur. En sık olarak bel omurlarında (özellikle L5 seviyesinde) görülür ve omurganın stabilitesini etkileyebilir. Tek başına ortaya çıkabileceği gibi zamanla omurun öne kaymasına yol açan spondilolistezise zemin hazırlayabilir.
Bu durum genellikle tekrarlayan zorlanmalar, spor aktiviteleri veya yapısal zayıflık nedeniyle gelişmektedir. Çocuk ve ergen sporcularda daha sık görülmesinin sebebi kemik yapının henüz tam olgunlaşmamış olmasıdır. Her zaman belirgin şikâyetlere yol açmayabilir. Bazı kişilerde tesadüfen görüntüleme sırasında saptanırken, bazılarında bel ağrısı ve hareket kısıtlılığı gibi semptomlarla kendini gösterebilir.
Spondilolizis Belirtileri Nelerdir?
Spondilolizis her zaman belirgin şikâyetlere yol açmayabilir, ancak en sık karşılaşılan belirti bel ağrısıdır. Bu ağrı genellikle hareketle artar ve istirahatle azalır. Özellikle öne eğilme, geriye bükülme veya uzun süre ayakta kalma sırasında daha belirgin olur.
Bazı hastalarda ağrı kalçaya veya uyluk bölgesine yayılabilir. Sporcularda yoğun antrenmanlardan sonra şikâyetler artış gösterebilir. Uzun süreli ve ilerleyici olgularda ise hareket kısıtlılığı, belde tutukluk hissi ve nadiren siyatik benzeri ağrı gelişebilir.
Spondilolizis genellikle erken evrede hafif bulgularla seyretme eğilimindedir. Ancak tedavi edilmezse ilerleyip spondilolistezis gibi daha ciddi omurga problemlerine neden olma ihtimali bulunmaktadır.
Spondilolizis Neden Olur?
Spondilolizis, çoğunlukla tekrarlayan stres ve mikrotravmaların omurganın arka bölümündeki ince kemik yapının zayıflamaya yol açmasıyla gelişir. Özellikle belin sık sık geriye bükülmesini veya dönmesini gerektiren sporlar (jimnastik, halter, dalış, futbol) en önemli risk faktörleri arasındadır.
Genetik yatkınlığın da önemli bir etken olduğu bilinmektedir. Bazı kişilerde doğuştan gelen kemik zayıflığı nedeniyle pars yapısı daha kırılgan olabilir. Ayrıca hızlı büyüme dönemindeki çocuk ve ergenlerde kemiklerin henüz tam olgunlaşmaması, zayıf kas desteği veya dengesiz yüklenmeler de sebep olabilir.
Travmalar, ağır kaldırma, uygunsuz postür ve uzun süreli bel zorlanmaları da spondilolizis gelişiminde rol oynayabilir. Bazen tek bir büyük travma değil de sürekli küçük zorlanmaların birikimi ile bu kırık ortaya çıkabilmektedir.
Spondilolizis Tanısı Nasıl Konur?
Spondilolizis tanısı hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları ve görüntüleme yöntemleri birlikte değerlendirilerek konur. İlk aşamada bel ağrısının özellikleri sorgulanır. Özellikle hareketle artan, istirahatle azalan ve geriye bükülme ile şiddetlenen ağrı dikkat çekicidir. Muayenede bel hareketlerinde kısıtlılık ve kas spazmları görülebilir.
Kesin tanı için görüntüleme yöntemleri önemlidir. Direkt röntgen filmleri, pars interartikülaris kırığını gösterebilir. Ancak erken evrelerde bu bulgu net olmayabilir. Bu durumda BT (bilgisayarlı tomografi) kırık hattını detaylı ortaya koyarken, MR hem kemik ödemini hem de yumuşak doku etkilenmesini değerlendirmede kullanılır. MRI eşlik eden disk sorunlarını ve sinir basısını da gösterebilir.
Gerekli durumlarda kemik sintigrafisi gibi ileri incelemeler, aktif stres kırıklarını saptamada yardımcı olabilir. Böylece tanı kesinleştirilerek uygun tedavi planı belirlenir.
